In 2023 is het 80 jaar geleden dat met 19 transporten 34.313 Joodse Nederlanders en vluchtelingen vanuit kamp Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor zijn gedeporteerd en vermoord. Slechts 18 van hen hebben de oorlog overleefd.
Stichting Sobibor organiseerde op donderdag 1 juni 2023, in samenwerking met het 4 en 5 mei comité, stadsdeel Zuid, een herdenking bij het monument ‘Sobibor – en wat doe jij’ bij de ingang van het Vondelpark aan de Van Eeghenstraat 78.
De herdenking startte om 16 uur met de voorstelling Sjiwwe voor Sobibor door jonge theatermakers van Roesvtrij Theater.
Bij het maken van de voorstelling onderzochten jongeren van Roestvrij theater uit Dwingeloo het systeem achter de deportaties, de persoonlijke verhalen van de slachtoffers en ontwikkelden zij nieuwe rituelen om te herdenken en te rouwen. Sjiwwe is de zevendaagse rouwperiode in de Joodse traditie, maar betekent ook ‘zitten’ en is het woord voor het getal zeven in het Jiddisch.
Christine Gispen-de Wied, voorzitter van Stichting Sobibor, heette de ongeveer 200 aanwezigen welkom.
Hierna volgende een drietal getuigenissen over het vernietigingskamp Sobibor. Floor van Woerkom las een tekst voor van Stephan Selmaszuk vanuit het perspectief van een omstander. Hij woonde op vier kilometer afstand van Sobibor en was wisselwachter op het rangeerterrein bij het vernietigingskamp.
Menno Visser las voor uit een rechtbankverhoor van Karl Frenzel in Dortmund (1962). Frenzel was SS’er in het vernietigingskamp Sobibor.
Anne Vleeschdraager las een tekst van Sobibor-overlevende Dov Freiberg. Hij was net 15 toen hij in Sobibor werd uitgekozen voor het
werkcommando. Hij heeft 17 maanden lang in Sobibor doorgebracht.
Hierna volgde een toespraak door journaliste Rosanne Kropman over haar ervaringen in 2014 tijdens de archeologische opgravingen van de gaskamers op het terrein van het voormalig vernietigingskamp Sobibor. Onderstaand citaat raakt de kern van haar toespraak. In het najaar verschijnt haar boek ‘Het donkerste donker’ over het vernietigingskamp Sobibor.
“Ik was tot die dag in Sobibor altijd van mening dat er geen onderscheid is tussenmens en dier – homo sapiens is tot dat moment voor mij een soort als alle andere.Maar na het bezoek aan Sobibor ben ik ervan overtuigd dat juist deze plekken de mens van de dieren onderscheiden. Niet door één psychopaat maar door een groep is hier niet alleen nagedacht over een methode waarmee zo veel mogelijk mensen gedood kunnen worden, maar ook over hoe dat proces zo rustig mogelijk kan verlopen. Alles in dit verschrikkelijke kamp spreekt van kille berekening. Geen daad van woede, geen gevecht op leven en dood, niet om voedsel of om een geschiktepartner. Slechts het uitroeien van één groep vanwege een idiote ideologie. Alleen de mens is hiertoe in staat.”
Mirjam van Dam en Ed Boekee verzorgden een muzikaal intermezzo met Jiddische liederen. Hierna legden de aanwezigen steentjes bij het monument.
