Natascha en Tomer in gesprek met Ad van Liempt (foto C. Huffener)
Dinsdagavond 9 april vond in het Joods Historisch Museum in Amsterdam een speciale avond over de erfenis van de Sjoa plaats. Het thema luidde: ‘Hoe vormt de Sjoa het leven van de derde en vierde generatie?’
Ongeveer zestig mensen, van jong tot oud, waren op deze avond afgekomen. De bijeenkomst werd geopend door Denise Citroen, schrijfster van het boek Eén verhaal uit duizenden. Kleinkinderen over de erfenis van de Shoah. Citroen vertelde dat er na decennialang zwijgen nu beduidend meer over de Jodenvervolging wordt gesproken binnen families. Veel overlevenden waren na de oorlog niet in staat om over hun ervaringen te praten of wilden hun kinderen niet ‘belasten’ met hun trauma’s. Het verstrijken van de jaren, maar zeker ook de komst van kleinkinderen heeft binnen veel Joodse gezinnen tot meer openheid geleid. “Er zijn weer drie generaties. De cirkel is rond”, aldus Denise Citroen.
Vragen uit de zaal (foto C. Huffener)
Dat de toenemende openheid niet zondermeer voor iedereen geldt, bewezen de verschillende ervaringen van de vier uitgenodigde jongeren. Onder leiding van tv-maker en historicus Ad van Liempt vertelden Rosanne Hertzberger, David Kwa, Natascha van Weezel en Tomer Pawlicki over de rol die de Sjoa in hun leven speelt.
De niet lang geleden overleden oma van Natascha sprak bijvoorbeeld altijd en overal over de oorlog – “Anderen werden er wel eens gek van, ik vond het juist interessant.” – terwijl bij de opa van David tot op de dag van vandaag het zwijgen overheerst. Ondanks de stilte van zijn opa speelde de Tweede Wereldoorlog wel al vroeg een rol in het leven van David. Dit kwam doordat zijn moeder veel met het onderwerp bezig was. Zo las hij al op jonge leeftijd de strip Maus en wist hij (onbedoeld) de juffrouw op de basisschool te shockeren met een wel erg gedetailleerd opstel over Auschwitz. Dit leidde in de zaal tot de vraag op welke leeftijd kinderen met de geschiedenis van de Jodenvervolging in aanraking moeten (of mogen) worden gebracht. Hier kwam geen eenduidig antwoord op naar voren. Wel werd duidelijk dat alle vier de sprekers de geschiedenis van de Sjoa en de ervaringen van hun grootouders willen doorvertellen aan de volgende generatie(s). De herdenking op 4 mei wordt hierbij als zeer belangrijk ervaren. Rosanne: “Laatst moest er een datum worden geprikt voor een vrijgezellenfeest van een vriendin. Toen stond 4 mei er gewoon tussen. Dat vond ik echt niet kunnen. Die avond is het voor mij Dodenherdenking.”
De vier jongeren met in het midden Ad van Liempt en uiterst rechts Denise Citroen (foto C. Huffener)
Natascha, een jonge filmmaakster, had een heel sterke band met haar oma. Terwijl haar ouders probeerden de oorlog enigszins bij hun dochter weg te houden, zocht Natascha haar oma juist op om naar haar verhalen te luisteren. Hoewel ze op emotioneel vlak soms grote moeite heeft met haar beladen familiegeschiedenis, put ze er ook inspiratie uit. Zo heeft ze het thema van de aan- of afwezigheid van een Joodse identiteit verwerkt in haar afstudeerfilm Lost and Found. Op dit moment werkt ze aan een boek en een documentaire over Joodse jongeren, hun Joodse identiteit en de plek die de Sjoa inneemt in hun leven. Tomer, geboren in Israël, is zich pas op latere leeftijd gaan verdiepen in zijn Joodse achtergrond. De oorlog was thuis zelden onderwerp van gesprek. Toen hij enkele jaren terug ter voorbereiding op een solo voor de Toneelschool ging nadenken over zijn afkomst, realiseerde hij zich dat het juist dankzij de Tweede Wereldoorlog is dat hij bestaat. Zonder de oorlog hadden zijn grootouders elkaar namelijk hoogstwaarschijnlijk nooit ontmoet en daardoor zijn ouders ook niet. Een constatering waar Tomer zich weleens schuldig over voelt.
Vier Joodse jongeren, vier verschillende verhalen. Dat de erfenis van de Sjoa van invloed is op de derde (en vierde) generatie is echter onmiskenbaar. Stof te over om nog uren over verder te praten. Het interviewproject van Natascha van Weezel, dat moet uitmonden in een boek en een documentaire, zal hier straks een mooie aanvulling op zijn.
