Hijman Metzelaar

Hijman Metzelaar, geboren 12 januari 1902 in Amsterdam. Hij deed na de ULO diverse opleidingen, waaronder boekhouding, gemeentefinanciën en Duits (!) en kwam in mei 1921 als schrijver in het Wilhelmina Gasthuis. In augustus 1921 is er een schrijven van het ziekenhuis waarin een hogere rang en salaris toegekend wordt. Jaarlijks wordt dat gecontinueerd. In 1928 trouwt Hijman met Lena de Leeuw.

Het woonadres wordt de nieuwe Berlagebuurt in Amsterdam, de Dongestraat en daar wordt in 1931 de eerste dochter Renee in het OLVG geboren.  In 1933 wordt Betty, hun tweede dochter in het Wilhelmina Gasthuis geboren en verhuist de familie naar de Diezestraat.

Op 28 februari 1941 “ontslag” uit de gemeentelijke dienst. Ontheven van de functie…..
Op 26 april 1941 gaat Hijman aan het werk voor de Joodsche Raad als administrateur onderwijs, “gespert bis weiters’ wegens functie.

De razzia van 20 juni 1943 maakt in Sobibor een eind aan zijn leven op 2 juli 1943.

Het gezin

In 1924 verloofden Hijman en Lena. Waarschijnlijk was de gedachte aan trouwen er, maar in 1925 werd Lena directrice van het hoeden atelier en trouwen betekende ontslag. Het huwelijk vond plaats in augustus 1928. Twee dochters (Renee en Betty) kwamen in ’31 en ’33.

Een geïntegreerd gezin in de Rivierenbuurt. Vakanties ieder jaar aan zee, Sint Nicolaas gebeuren, veel foto’s ,verjaardagen werden feestelijk gevierd. Renee en Betty gingen naar de Montessorischool in de Niersstraat (later ging dat de Anne Frankschool heten). Hijman was vaardig om met de figuurzaag voor de kinderen prachtige dingen te maken, Lena was kundig met alle handwerken, kleding voor de kinderen, altijd zelf heel mooi gekleed. Bakken en koken.

En toen kwam de oorlog. Al snel ontslag voor Hijman en alle bijkomende verordeningen. Werd er over gepraat met de kinderen? Zo veel veranderde, maar de stemming in huis niet.  Enkele opmerkingen zijn blijven hangen mbt de oorlog. Een van Hijman: wij gaan met de ABC trein. De betekenis daarvan is van dit stuk onbekend gebleven tot jaren na de oorlog. Zeker is bedoeld de namen van de voorzitters en secretaris van de Joodsche Raad. Ook als er, ondanks de sperre, een oproep kwam en de tassen met vereiste spullen onder het bed lagen, was er geen merkbare paniek. Familie verdween, de school werd leger en leger. Wij, de kinderen leefden in een liefdevol gezin waar dingen die gedaan konden worden, nog gedaan werden.

In mei 1943 kwam opeens de onderduik voor dochters Renee en Betty. Dat was afscheid in een dag. ’s Morgens ging Hijman “gewoon” naar zijn werk om geen argwaan te wekken. Lena ging met de kinderen (nadat in de nacht de kleding, sterren eraf, in orde gemaakt was) naar vrienden die om de hoek woonden en daar werd afscheid genomen. Voor altijd bleek later.

Hoe ging het met Hijman en Lena nadat hun kinderen vertrokken waren naar (onbekende) mensen in Zeeland? Ze schreven brieven aan hen (die gelukkig bewaard zijn gebleven), stuurden zo mogelijk cadeautjes. Brieven altijd opgewekt: betere tijden komen, beschouw dit als logeren…. Hoe die verzendingen gebeurden was en is een raadsel.

Na die tijd hebben zij dierbare herinneringen in bewaring kunnen geven. Gedichten van Hijman waaruit zijn gevoelens voor zijn verloofde/vrouw zijn weergegeven. Veel sinterklaasgedichten. Maar ook de foto-albums en andere dingen, niet waarschijnlijk met de gedachte `dat hebben we nog als we terugkomen`, maar herinnering achter te laten aan wat eens een gelukkig gezin was, in de gedachte dat de kinderen er nog zullen zijn.

Helaas hebben zij niet kunnen onderduiken. Lena ging op 18 juni naar een adres in het Gooi, de gedachte zonder man en de kinderen heeft zij niet kunnen verdragen. Zij ging de 19e juni al terug naar Amsterdam. De 20e juni was de grote razzia daar en zijn vervolgens, zoals de papieren in Westerbork zeggen, op 29 juni abgereist en op 2 juli 1943 in Sobibor vermoord.

Betty Radema-Metzelaar

Oktober 2020