Uitreiking Rachel Borzykowskipenning aan twee Poolse leerkrachten
De Rachel Borzykowskipenning wordt jaarlijks toegekend aan iemand door wiens werk en persoonlijke inzet op bijzondere wijze aan de doelstelling van Stichting Sobibor is bijgedragen: het vergroten van de bekendheid met het voormalige vernietigingskamp Sobibor en alles wat zich daar tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld.
Wie was Rachel Borzykowski
Rachel Borzykowski (1923-1943) was de eerste echtgenote van Jules Schelvis, oprichter van Stichting Sobibor en enige overlevende van het 14e transport vanuit Westerbork naar het nazi vernietigingskamp Sobibor. Rachel en Jules ontmoetten elkaar in Amsterdam. Haar ouders waren vóór de oorlog het antisemitische Polen ontvlucht. Hoewel Rachel in Amsterdam geboren was, werden zij en haar ouders als buitenlanders beschouwd. Toen de bezetter bekend maakte dat buitenlandse Joden zich moesten melden ‘voor werk elders’, besloten ze te trouwen, zodat Rachel de Nederlandse nationaliteit zou verwerven om daarmee deportatie te voorkomen. Vanaf 15 juli 1942 begonnen de transporten vanuit Westerbork van zowel Nederlandse als buitenlandse Joden, in eerste instantie naar Auschwitz. In mei ‘43 werden ze in hun woning gearresteerd en naar Westerbork gestuurd. Vandaar werden ze een week later op 1 juni naar het ‘onbekende’ oosten gedeporteerd. Jules werd na aankomst in Sobibor elders tewerk gesteld. Rachel en haar ouders werden direct na aankomst vergast. Jules Schelvis heeft een groot deel van zijn leven besteed aan het opschrijven en vertellen van wat er in de oorlog met de joden gebeurd was. De manier waarop hij dat gedaan heeft, heeft velen ontroerd, zo ook Koning Willem Alexander, die zijn ontmoeting met Jules Schelvis en het verhaal over Rachel memoreerde in zijn toespraak op 4 mei 2020 op de Dam.
Uitreiking
Dit jaar wordt de penning uitgereikt aan Iwona Kryczka en Joanna Daszczuk, twee leraressen die sinds 2008 hun leerlingen meenemen naar Sobibor. De leerlingen ontmoeten daar Nederlandse nabestaanden van slachtoffers die met Stichting Sobibor de Herdenkingsreis maken. Het uitwisselen van verhalen en ervaringen is indrukwekkend voor beiden: de leerlingen beseffen de realiteit van wat er destijds in de Tweede Wereldoorlog gebeurd is op die plek en praten graag verder over hoe zij omgaan met antisemitisme, discriminatie en onverdraagzaamheid. Het gezamenlijk herdenken in Sobibor en het noemen van namen van Poolse slachtoffers waar de leerlingen zelf naar op zoek zijn gegaan, maakt het intiem en tastbaar. De Zapora school waar de twee leraressen aan verbonden zijn geeft alle ruimte om dit onderwerp binnen de school uit te dragen. Dat dit niet overal in Polen gebeurt, valt regelmatig in de media te lezen. De rector van de school Urszula Slawek is met recht trots dat het werk van haar docenten met deze bijzondere prijs beloond wordt. Stichting Sobibor reikt de twee penningen en het bijbehorende bedrag van €500,- uit op 14 oktober in Sobibor. Veertien oktober is de dag dat de opstand (1943) in Sobibor herdacht wordt. De Nederlandse ambassadeur Daphne Bergsma, een delegatie van de Provincie Gelderland en partnerorganisatie Bildungswerk Stanislaw Hantz zijn bij de uitreiking aanwezig.
