Zeer indrukwekkend en het blijft zeker levenslang bij mij hangen. Ik draag het iedere dag een beetje met mij mee.
In opdracht van Stichting Sobibor, heeft Motivaction International B.V. een belevingsonderzoek uitgevoerd onder deelnemers aan de jongerenconferentie over Sobibor in Polen. De algemene organisatie van de jongerenconferentie is in handen van de organisatie voor Pools-Duitse verzoening en vanuit Nederland zijn de provincie Gelderland en de Stichting Sobibor betrokken. Sinds 2013 hebben ongeveer 150 jongeren deelgenomen aan deze conferentie.
Op 6 oktober 2023 presenteerde Stichting Sobibor in het Huis der provincie Gederland de resultaten aan de oud-deelnemers.
De eerste jongerenconferentie vond plaats voorafgaand aan de Sobiborherdenking in 2013, toen we herdachten dat de opstand in Sobibor 70 jaar eerder had plaatsgevonden. Nu, 10 jaar later, is Stichting Sobibor benieuwd in hoeverre deze reis (blijvende) impact heeft gemaakt op het leven van deelnemers en hun gedrag en opinie ten aanzien van discriminatie en uitsluiting.Hieronder de belangrijkste conclusies.
Ervaring reis
Deelnemers zijn erg positief over hun deelname aan de internationale jongerenconferentie over Sobibor, en zijn dankbaar voor de ervaring die zij hebben opgedaan door hun deelname. Bijna iedereen zou de reis aanraden aan andere scholieren/scholen. Het maakt een grote indruk om de locaties met eigen ogen te zien, in combinatie met de heftige verhalen die erbij horen. De reis is een ingrijpende ervaring, de voorbereiding van de reis vanuit Stichting Sobibor en de nazorg waren voor een meerderheid van de deelnemers (heel) belangrijk voor hoe zij de reis hebben ervaren.
Deelnemers zijn erg positief over hun deelname aan de internationale jongerenconferentie over Sobibor, en zijn dankbaar voor de ervaring die zij hebben opgedaan door hun deelname. Bijna iedereen zou de reis aanraden aan andere scholieren/scholen. Het maakt een grote indruk om de locaties met eigen ogen te zien, in combinatie met de heftige verhalen die erbij horen. De reis is een ingrijpende ervaring, de voorbereiding van de reis vanuit Stichting Sobibor en de nazorg waren voor een meerderheid van de deelnemers (heel) belangrijk voor hoe zij de reis hebben ervaren.
Wat is bijgebleven
De reis naar Polen heeft deelnemers (zeer) veel kennis opgeleverd over de Holocaust, Sobibor en Majdanek. Voor de meesten heeft het bezoek aan Sobibor en Majdanek meer invloed gehad op hun beeld van de Holocaust dan het onderwijs op school. Vrijwel alle deelnemers vonden het (enigszins) leerzaam, belangrijk én verhelderend om de Holocaust en uitsluiting te bespreken met jongeren uit andere landen. Een kwart van de deelnemers noemt de gesprekken met andere deelnemers aan de reis indrukwekkend.
De reis naar Polen heeft deelnemers (zeer) veel kennis opgeleverd over de Holocaust, Sobibor en Majdanek. Voor de meesten heeft het bezoek aan Sobibor en Majdanek meer invloed gehad op hun beeld van de Holocaust dan het onderwijs op school. Vrijwel alle deelnemers vonden het (enigszins) leerzaam, belangrijk én verhelderend om de Holocaust en uitsluiting te bespreken met jongeren uit andere landen. Een kwart van de deelnemers noemt de gesprekken met andere deelnemers aan de reis indrukwekkend.
Impact reis op dagelijks leven
Meer dan de helft van de deelnemers maakt zich (zeer) veel zorgen over de uitsluiting van (groepen) mensen in de huidige samenleving.
Het gaat dan vooral om zorgen om uitsluiting op basis van etniciteit, maar ook om uitsluiting op basis van seksuele oriëntatie, sociaal economische achtergrond en gender.
Het gaat dan vooral om zorgen om uitsluiting op basis van etniciteit, maar ook om uitsluiting op basis van seksuele oriëntatie, sociaal economische achtergrond en gender.
Impact reis op kijk op thema’s als uitsluiting
Circa vier op de tien deelnemers geven aan dat de reis naar Sobibor en Majdanek (zeer) veel invloed heeft gehad op hoe zij nu denken over uitsluiting van (groepen) mensen. Ook heeft de reis enige impact op het gedrag van deelnemers als zij uitsluiting in hun omgeving zien gebeuren.
Circa vier op de tien deelnemers geven aan dat de reis naar Sobibor en Majdanek (zeer) veel invloed heeft gehad op hoe zij nu denken over uitsluiting van (groepen) mensen. Ook heeft de reis enige impact op het gedrag van deelnemers als zij uitsluiting in hun omgeving zien gebeuren.
De middag werd afgesloten met een korte versie van de voorstelling ‘Een botsing met het verleden’ door De vlammende eend. Een bewerking van het boek De man die geen hekel had aan Joden van schrijfster Chaja Polak. Na de voorstelling volgde een vraaggesprek met Chaja Polak.
“Ik ging op reis als een meisje en kwam terug als een vrouw.”
Op 14 mei 2023 is in alle stilte in Herzliya, Israël, Sophia Engelsman-Huisman overleden. Zij is 97 jaar geworden. Sophia Engelsman-Huisman was één van de 18 Nederlandse overlevenden van het vernietigingskamp Sobibor. En (vermoedelijk) de laatste overlevende van de 34313 uit Westerbork naar Sobibor gedeporteerde Joden.
Op 8 mei werd Sophia in Theresienstadt bevrijd door het Rode Leger en door de Fransen snel over de demarcatielijn in veiligheid gebracht. Ze was doodziek door vlektyfus en woog nog 37 kilo.
Omdat we tijdens Covid verschillende reizen hebben moeten annuleren, zijn wij blij dat afgelopen mei opnieuw een Herdenkingsreis heeft plaatsgevonden. We kijken terug op een heel bijzondere reis. Dit had verschillende redenen. In de eerste plaats was de groep homogener in vergelijking met eerdere reizen. Als gevolg hiervan ontstond er binnen een dag al soort van groepsgevoel. Deelnemers, zelfs mensen die niet perse voor het concept groepsreis hadden gekozen, leken op het gemak. Eerste, tweede en zelfs derde generatie overlevenden en nabestaanden namen deel aan de reis. Zij vormden de meerderheid. Maar liefst vier deelnemers zijn als kind in de oorlog ‘weggegeven’ en zouden op die manier de Holocaust overleven. Hun ouders zijn in Sobibor vermoord. De oudste deelneemster is gelukkig nooit verder dan kamp Westerbork gekomen. Dit maakte de reis beladen. Voor ons als organisatoren is het vervolgens best spannend. Hoe gaat de reis verlopen? Hoe gaat men om met het gedeelde verleden? Al snel bleek dat de mensen elkaar ondersteunden.
In 2023 is het 80 jaar geleden dat met 19 transporten 34.313 Joodse Nederlanders en vluchtelingen vanuit kamp Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor zijn gedeporteerd en vermoord. Slechts 18 van hen hebben de oorlog overleefd.
