Benjamin Nieweg is op 03-09-1871 in Termunterzijl geboren en op 23-07-1943 in Sobibor vermoord. Hij was een zoon van Levij Nieweg (1837-1905) en Geertje van Zanten (1836-1901), en kwam uit een gezin van 10 kinderen. Twee van zijn zussen, Clara Nieweg en Marie Therese Cohen-Nieweg, zijn op 23-11-1942 in Auschwitz vermoord.
Benjamin was koopman toen hij op 26-06-1903 met Sophia Bamberger trouwde in Appingedam, en werd ook als zodanig vermeld in de geboorteaktes van hun eerste twee kinderen die in Delfzijl zijn geboren: Geertje op 03-05-1904 en mijn vader Meijer op 24-07-1905. Tegen de tijd dat hun derde kind Mietje werd geboren op 27 december 1910, had Benjamin zich als veehandelaar ontpopt en woonde het gezin in Siddeburen, tien kilometer ten zuidwesten van Delfzijl.
Geertje en Meijer gingen daar naar De Openbare Lagere School in Siddeburen, zoals op een schoolfoto uit 1911 of 1912 te zien is: Geertje (onderste 5e rij, tweede van links) met een grote witte strik in het haar en Meijer (middelste 3e rij, vierde van links) de allerkleinste, vol trots in het midden met een enorme donkere strik om zijn hals.
Het wel en wee van de familie Nieweg is te volgen via de advertenties die Benjamin regelmatig in het Nieuwsblad van het Noorden plaatste. In februari 1914 woonde het gezin nog in Siddeburen volgens de advertentie, waarin hij hun moeder en grootmoeder Mietje Bamberger-Cohen met haar 80ste verjaardag feliciteerde.
In 1916 bracht Benjamin zijn collega’s en klanten in Siddeburen en omstreken op de hoogte van hun opkomende verhuizing naar de Broerstraat in Appingedam en bedankte hij hen voor hun loyaliteit. De Broerstraat, een kort nauw straatje, is nog steeds de standplaats van de synagoge die in 1801 werd ingewijd. Hier vierde Meijer zijn bar mitzwa op 13 juli 1918, waarna de receptie, zo liet Benjamin hun gasten in het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW) weten, “ten huize van Mej. De Wed. Bamberger” in de Nieuwstraat zou worden gehouden. Dit was waarschijnlijk omdat daar meer ruimte was. Meijer Mozes Bamberger was inmiddels overleden en maakte deze speciale dag van zijn kleinzoon en naamgenoot niet meer mee.
Nieuwstraat 19 in Appingedam zou uiteindelijk hun laatste adres worden, nadat Mietje Bamberger-Cohen met haar stiefdochter Hindrikje en stiefzoon Levi naar een kleinere woning op nummer 13 waren verhuisd. Benjamin was ambitieus en liet het pand verbouwen en moderniseren, zodat zijn vee aan de achterkant ritueel kon worden geslacht en in de winkel aan de voorkant kon worden verkocht. Op 25 februari 1926 kondigde hij vol trots de opening van B.L. NIEWEG & ZOON aan. Hij verwachtte namelijk dat zijn zoon in zijn voetstappen zou volgen, maar in 1936 adverteerde Meijer zijn diensten als hoofdagent van de verzekeringsmaatschappij Winterthur met zijn vaders adres en telefoonnumer.
Op de enige foto die ik van mijn grootouders heb, staat het paar feestelijk uitgedost vóór hun winkel in de Nieuwstraat: Benjamin in een driedelig kostuum met gouden horlogeketting en Sophia met een grote corsage. Deze foto werd waarschijnlijk gemaakt bij de officiële opening van hun winkel in 1926, of misschien in 1927 ter gelegenheid van het huwelijk van hun oudste dochter Geertje met onderwijzer Simon van Hasselt, maar kan ook genomen zijn ter ere van hun “25-jarige Echtvereeniging” in juli 1928 waarvoor hij “allen, die blijk gaven van belangstelling” in het Nieuwsblad van het Noorden bedankte.
Mijn grootmoeder Sophia Nieweg-Bamberger
Sophia Nieweg-Bamberger is op 12-03-1877 in Appingedam geboren en op 23-07-1943 in Sobibor vermoord. Zij was een dochter uit het tweede huwelijk van Meijer Mozes Bamberger (1832-1917) en Mereltje (Mietje) Cohen (1834-1928). Haar vaders eerste echtgenote was vier maanden na de geboorte van haar negende kindje overleden, waarna hij met vijf jonge kinderen was achtergebleven. Mietje uit Winschoten sprong in de bres, waarna hun huwelijk vijf maanden later plaatsvond.
Sophia zal verantwoordelijk zijn geweest voor de slagerijwinkel op Nieuwstraat 19, terwijl Benjamin met de fiets de boer opging om koeien te kopen, die hij dinsdags op de Groninger veemarkt weer verkocht of in de schuur achter het huis slachtte. Hij had het dan ook te druk om zijn verkiezing als kerkeraadslid te aanvaarden. Sophia zat echter, net als haar moeder, in het bestuur van de Joodse vrouwenorganisatie Ngateres Nashim, zoals blijkt uit twee rapporten in het NIW. Op 26 maart 1937 werd ze unaniem herkozen, en op 2 februari 1940 rapporteerde ze nog een bevredigende financiële stand van zaken aan de penningmeester.
Bron, tekst en foto’s: Sara Kirby-Nieweg (geboren 7 april 1941).
Sara is een kleindochter van Benjamin Nieweg en Sophia Nieweg-Bamberger. Zij is de dochter van Meijer Nieweg en Magalena (Mies) Johanna Nieweg-Wolf (huwelijk 8 mei 1940). Sara en haar moeder Mies overleefden de oorlog op diverse onderduikadressen (eerst samen in het RK-Ziekenhuis Groningen van oktober 1942- februari 1943), daarna gescheiden van elkaar tot de bevrijding in Friesland. Mies overleed op 15 april 1955.
Meijer Nieweg is op 18 augustus 1942 in Auschwitz vermoord. https://www.joodsmonument.nl/nl/page/26831/meijer-nieweg
Trouwfoto van Meijer Nieweg en Magalena Johanna Wolf, 08-05-1940 in Heerenveen
Geertje van Hasselt-Nieweg, haar echtgenoot Simon van Hasselt en hun dochtertjes Hermi en Sophia van Hasselt zijn in Auschwitz vermoord: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/28963/geertje-van-hasselt-nieweg
Mietje Cohen-Nieweg en Louis/Lowie Cohen (haar volle neef) zijn op 23-07-1943 in Sobibor vermoord, tegelijk met haar ouders Benjamin Nieweg & Sophia Bamberger: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/26829/mietje-cohen-nieweg
