Op dit moment (begin januari) is Marga Beesemer in een verlaten Sobibor. Wij mogen haar verhaal met u delen via haar blog, via deze link.

Jules Schelvis heeft een steen verlegd. Buiten alle andere dingen die hij in zijn leven heeft gedaan zorgde hij dat het vernietigingskamp Sobibor op de kaart werd gezet. In de historiografie werd eerst vooral Auschwitz genoemd als plaats waar Nederlandse Joden massaal vermoord werden, daarbij werd bij eenderde van hen vergeten dat ze ergens anders, diep in Oost-Polen, vermoord werden in een van de kampen van Aktion Reinhard, Sobibor.
De energie van Jules om deze plaats op de kaart te zetten heeft ervoor gezorgd dat in de huidige geschiedschrijving die verhaal niet wordt vergeten. Jules bracht een stuk van het verhaal van 34.313 Nederlandse Joden terug in de herinnering.

Jules veranderde ook vele levens na de oorlog. Door zijn verhalen, door zijn presentaties, door zijn energie en door zijn mensj-zijn. Daar komt ook nog bij dat hij in 1999 de Stichting Sobibor oprichtte. Het verhaal over Jules is bekend. Hij leverde uitstekend wetenschappelijk werk en stelde daarin ook zijn persoonlijke ervaringen op schrift. Na zijn overlijden kwam de wens om van een aantal mensen waarbij Jules in hun levens een steen verlegde dat verhaal op te tekenen, te documenteren en vast te leggen. Om hiermee een glimp van de mens Jules in de herinnering te bevriezen. Het persoonlijke verhaal had aan velen gevraagd kunnen worden. Jules had een voor heel veel mensen een grote betekenis. Uiteindelijk hebben zestien personen hun verhaal opgeschreven. Een bloemlezing met korte verhalen, anekdotes, ontroerende samenkomsten en daarboven een overheersend thema: Jullie moeten deze verhalen doorvertellen.

Het boek is te bestellen door overmaken van € 15,- + € 4,- porto (€ 19,-) op
bankrekening IBAN: NL03 INGB 0003 3025 25
t.n.v. Stichting Sobibor te Amsterdam

o.v.v.
Uw naam, adres, postcode en ‘bestelling boekje Jules’.

Het wordt zo snel mogelijk toegestuurd.

‘We hebben gewonnen en we hebben verloren, maar we hebben meer verloren dan gewonnen’

Op vrijdagmiddag 27 oktober heeft de Stichting Sobibor samen met het Verzetsmuseum de opstand van de joodse gevangenen op 14 oktober 1943 in Sobibor herdacht. Dit jaar ging de aandacht uit naar Paul Hellmann, Mary Richheimer-Leijden van Amstel, Marco de Groot, Rudi Westerveld en David van Huiden. Alle vijf hebben als mede-aanklager tijdens het Demjanjuk-proces een requisitoir gehouden.

Johannes Houwink ten Cate

Professor Johannes Houwink ten Cate leidde de middag in. Hij beschreef hoe het Duitsland van na de oorlog met de daders van de Holocaust is omgegaan. We hebben het aan de Amerikanen te danken, zo vertelde Johannes Houwink ten Cate, dat Demjanjuk alsnog in Duitsland werd vervolgd. Jetje Manheim, voorzitter van de Stichting Sobibor tijdens het Demjanjuk-proces van 2009 tot 2011, nam het publiek vervolgens mee terug in de tijd. In detail werden herinneringen opgehaald en met behulp van begeleidende foto’s liet Jetje bijvoorbeeld zien hoe de groep van mede-aanklagers langs de achteringang van het gerechtshof naar binnen was gesluisd. Het was de bedoeling om onder de media-aandacht uit te komen.

Jetje Manheim

De middag kreeg daarna een heel persoonlijke wending door de vragen van discussieleider professor Harmen van der Wilt. Voor iedere mede-aanklager had Harmen van der Wilt een vraag die op zijn of haar requisitoir betrekking had. Aandacht was er voor de respectloze houding van Demjanjuk tijdens het proces. Volkomen afgesloten had hij het proces meegemaakt. Van empathie was geen sprake geweest. Van schuldbekenning al helemaal niet. Als Demjanjuk zich anders had opgesteld tijdens het proces, dan had Rudi Westerveld misschien niet om een maximale straf gevraagd in zijn requisitoir tijdens het proces. Ook Hans Bevers, juridisch adviseur van de openbare aanklager van het Internationaal Strafhof deed mee aan de discussie. Hij vertelde hoe tegenwoordig bij het strafhof rekening met de strafmaat wordt gehouden als iemand schuld bekend.

Aandacht was er ook voor ‘de grote leugen van na de oorlog.‘ Zo werd althans de periode vanaf het wegvoeren van de familieleden ervaren. Jarenlang wachten om duidelijkheid te krijgen over het lot van de naaste familie, terwijl de meesten vrijwel meteen na aankomst in Polen waren vermoord. David van Huiden vertelde erover. Volledig onnodig had hij er twee jaren lang geen wetenschap van gehad dat hij zonder zijn familie verder moest leven. Psychische gevolgen, het doorgaan en net doen alsof er niets aan de hand was kwamen ook als thema aan de orde tijdens de bijeenkomst. De mede-aanklagers waren het er over eens dat het proces in zekere mate helend had gewerkt. De groep van mede-aanklagers was een soort van familie geworden. Mensen die allemaal het zelfde hadden meegemaakt. Ze waren na de oorlog alleen over gebleven en moesten op de een of andere manier een leven zien te leiden. Geen gemakkelijke opgave. Marco de Groot vertelde over de psychische problemen die het gevolg waren. Pas toen hij met joodse lotgenoten in contact kwam ging het beter.

mede-aanklagers

Mary Richheimer, beschreef hoe zij nadat ze als peuter was ondergedoken vervolgens na de oorlog bij een pleegfamilie in Leeuwarden terecht was gekomen. Ze had een goede opvoeding genoten maar liefde had ze gemist. Mary beschouwde haar bijdrage als mede-aanklager als het enige dat ze voor haar ouders en familie heeft kunnen doen. Net zo als tijdens het proces vroeg ze zich opnieuw af hoe het toch mogelijk is geweest dat deze wreedheden onder het oog van de wereld hebben kunnen plaatsvinden, zonder dat er tijdig is ingegrepen. Paul Hellmann vertelde hoe het proces intervenieerde met een persoonlijke ervaring. Kort voor het proces was hij er achter gekomen dat zijn vader was verraden door de berucht Jodenjager Abraham Kipp. Deze man wist naar Argentinië te vluchten. Hij zou daar in 1995 in vrijheid sterven.

Voor een historische reactie op dat wat de mede-aanklagers aan de zaal toevertrouwde richtte Harmen van der Wilt zich tot Johannes Houwink ten Cate. Hij beschreef bijvoorbeeld hoe samenlevingen soms wel 20 tot 25 jaar nodig hebben om in te zien wat er is gebeurd. Hans Bevers betrok de ervaringen van de mede-aanklagers op de werkzaamheden van het Internationale Strafhof. Hij gaf aan dat het strafhof veel kan leren van het Demjanjuk-proces. Hans Bevers was in dat verband zelfs zo onder de indruk van de voorbereiding en begeleiding door de toenmalige Stichting Sobibor dat hij Jetje Manheim nog tijdens de bijeenkomst om haar aantekeningen vroeg. Een geslaagde en vooral ook intieme middag die afgesloten werd door Rob Snijders van het huidige bestuur van de Stichting Sobibor. Met gepaste trots presenteerde Rob het boekje ‘Jullie moeten deze verhalen doorvertellen…” In het boekje halen bekenden van Jules Schelvis herinneringen op. Een eerste exemplaar werd aan Mary Richheimer uitgereikt. Over het Demjanjuk proces zei Jules Schelvis: ‘De rechtbank heeft altijd gelijk. We hebben gewonnen en we hebben verloren, maar we hebben meer verloren dan gewonnen.’

verslag: Petra van den Boomgaard

Alle Nederlandse betrokkenen bij proces Demjanjuk. Foto gemaakt door Michael Jacobs

Nebenkläger, een terugblik….

Nederlandse nabestaanden namen deel aan het proces dat van 2009 tot 2011 werd gevoerd tegen John (Iwan) Demjanjuk. Sommigen hadden zich zelf aangemeld terwijl anderen de rol van mede-aanklager of Nebenkläger hadden aanvaard op verzoek van de Duitse justitie.

In het Duitse rechtssysteem hebben eerstegraads familieleden van de slachtoffers van een misdrijf met dodelijke afloop het recht naast de openbare aanklager op te treden als mede-aanklager. Drieëntwintig Nederlandse nabestaanden van de in vernietigingskamp Sobibor vermoorde familieleden traden tijdens het proces in deze hoedanigheid op. Negentien van hen hielden een requisitoir tijdens het proces in München. Ze spraken niet alleen namens hun vermoorde familieleden, maar ook namens alle anderen die in Sobibor zijn vermoord.

Op 27 oktober 2017, ruim 6 jaar na de schuldigverklaring van de rechtbank in München, blikken we in het Verzetsmuseum terug op de bijdragen van de medeaanklagers. Wat heeft de Nebenkläger rol destijds met hen gedaan en hoe is het hen nadien vergaan.

Het Verzetsmuseum en de Stichting Sobibor nodigen u uit op:

27 oktober 2017, Verzetsmuseum Amsterdam,

Plantage Kerklaan 61A

15.00-17.00 uur, afgesloten door een borrel

Aanmelden 27 september via deze link. Entree: € 12,50 (€ 7,50 voor donateurs Stichting Sobibor en vrienden Verzetsmuseum).

Liesbeth van der Horst, directeur Verzetsmuseum
Jetje Manheim, voorzitter van de Stichting Sobibor tijdens het Demjanjuk-proces 2009-2011

Discussieleider: Harmen van der Wilt, Professor Internationaal Strafrecht, Universiteit van Amsterdam

Discussiedeelnemers:
Mede-aanklagers: Paul Hellmann, Mary-Richheimer-Leijden van Amstel, Marco de Groot, Rudi Westerveld en David van Huiden
Johannes Houwink ten Cate,  Professor Holocaust en Genocide Studies, Universiteit van Amsterdam
Hans Bevers, Juridisch adviseur Openbare aanklager Internationaal Strafhof Den Haag.

Parkeren
In de Plantagebuurt en op het Artis parkeerterrein kost parkeren € 4,00 per uur, te betalen bij de parkeerbetaalautomaat.
Uitrijkaart parkeerplaats dierentuin Artis – niet tijdens de schoolvakanties: 29 oktober valt in de schoolvakanties

Parkeergarages in de buurt
Parkeergarages: Muziektheater/Stadhuis (Waterlooplein) of Markenhoven(*). Markenhoven is dichtbij het Verzetsmuseum.
Vanaf Parking Centrum (naast Amsterdam CS) loopt u in een kwartier naar het museum – parkeert u daar langer dan 5 uur en niet langer dan 24 uur dan betaalt u een vast tarief van € 10,-.

(*) Bij Markenhoven kunt u parkeren met 25% korting als u het Verzetsmuseum bezoekt. U trekt bij het inrijden van parkeergarage Markenhoven een parkeerkaartje. Bij het Verzetsmuseum kunt u aan de balie een kortingskaartje krijgen. Bij vertrek uit parkeergarage Markenhoven stopt u eerst het parkeerkaartje en daarna het kortingskaartje in de betaalautomaat. De korting wordt door de betaalautomaat berekend.Zie ook parkeergebouwen in Amsterdam.

On the 18th of October 2017 there will be an event on Sasha Perchersky by the Dutch Professor and author Selma Leydesdorff.  More details via this link.

De eerste fase in het internationale project om een Memorial Site te maken van Sobibor is afgerond en indrukwekkend. De volgende stap is de bouw van het museum. Meer informatie via de link.The first phase in the international project to build a memorial site in Sobibor is completed and it is impressive. Next step is the construction of the museum building. More information.

Afgelopend maand is er een boek over Sasha Pechersky verschenen.  Meer informatie via deze link.

Op 12 mei hebben we Sobibor bezocht om te kijken naar de vorderingen van het afschermen van de asvelden. Zie hier enkele foto’s. De asvelden en -heuvel worden met stenen afgedekt zodat mensen niet meer over de graven kunnen lopen. lees meerOn May 12 we visites Sobibor to see for ourselves the progress on the construction works of the covering of the ash fields. See below some pictures. The ash fields and mound will be covered with cobble stones in order to avoid future visitors to walk on the graves. read more