Onze berichtgeving op de dag van de uitspraak in het proces Iwan/John Demjanjuk riep vragen op. De verdachte werd schuldig verklaard met een strafoplegging van vijf jaar, maar werd met onmiddellijke ingang in staat gesteld in vrijheid zijn hoger beroep af te wachten. Is dat rechtvaardig? Wat vinden de medeaanklagers daarvan? En de Stichting Sobibor?
U vindt het terug in deze nieuwsbrief: download pdf.
Op donderdag 12 mei, om 13.00 uur, heeft de rechtbank te München bij monde van voorzittende rechter Alt 5 jaar straf opgelegd aan John (Iwan) Demjanjuk. De rechtbank was bij schuldig verklaring gehouden aan een minimum straf van 3, en een maximum straf van 15 jaar.
Met aftrek van voorarrest en in afwachting van hoger beroep is hij onmiddelijk vrijgelaten. Lees meer >>
• Medeaanklagers in de media over het proces en het vonnis >>
•
• Persbericht van de rechtbank (in het Duits)On Thursday, 12 May, at 1.00 pm, the Munich court sentenced John (Ivan) Demjanjuk to five years in prison. Presiding Judge Alt announced the verdict. In the case of a guilty verdict the court was limited to sentencing a term of 3 years minimum and 15 years maximum.
Crediting time served and pending appeal Demjanjuk was released immediately. Please click >>
‘Het proces Demjanjuk lijkt zich af te spelen op een andere planeet.’ Dat zei Margalith Kleijwegt, die in 1987 het proces in Israël voor Vrij Nederland versloeg en ook in München enkele zittingsdagen bijwoonde. Wim Boevink woonde sinds 30 november 2009, de dag waarop het proces in München begon, alle zittingsdagen bij en schreef daarover meer dan 100 stukjes in zijn dagelijkse Trouw-column Klein Verslag. Jules Schelvis treedt in dit proces op als getuige en mede-aanklager en houdt in maart 2011 een requisitoir. Drie weken later wordt het vonnis gewezen in wat naar alle waarschijnlijkheid het laatste grote Holocaustproces is.
Deze drie betrokkenen werden op 15 februari 2011 in het Verzetsmuseum ‘ondervraagd’ door Ad van Liempt in de serie Helden en Schurken II, een lezingenserie georganiseerd door NIOD en Verzetsmuseum in samenwerking met NTR/VPRO en Historisch Nieuwsblad.
Alles draait om de vraag of John/Iwan Demjanjuk als in Trawniki opgeleide bewaker dienst deed in Sobibor tussen maart en september 1943. Hij wordt beschuldigd van medeplichtigheid aan moord op 27.900 Joden.
De procesduur was aanvankelijk ingeschat op zes maanden, maar sleept zich nu al veertien maanden voort. Dit is vooral te wijten aan de vertragingstactieken die de verdediger van Demjanjuk beoefent. Zijn strategie is erop gericht hindernissen op te werpen, twijfel te zaaien en vooral stukken op te vragen, steeds weer nieuwe stukken. Dit leidt ertoe dat het doel van het proces, het vinden van de waarheid, steeds meer lijkt te worden toegedekt.
Het is binnenkort aan de rechters om bij het vonnis de waarheid zichtbaar te maken.
Hoewel de aangevoerde bewijsvoering de aangeklaagde steeds meer belast onthouden alle gesprekspartners zich deze middag van een uitspraak, want dat is de taak van de rechters. Wel licht Jules Schelvis een tipje op van de sluier die nu nog over zijn requisitoir ligt: hij zal de rechters vragen recht te spreken, maar eist op humanitaire gronden ingeval van schuldig verklaring geen uitvoering van straf.
Als alles volgens plan verloopt zullen wij eind maart weten wat de rechters besluiten.
Foto: Carlo Huffener
‘ Een genomineerde weet dat hij mogelijkerwijs een prijs wint en kan op het moment suprème een dankwoord uit zijn borstzak tevoorschijn toveren. Ik moet nu echter onvoorbereid spreken.’ Met die woorden bedankte een geroerde Jules Schelvis voor de hem zojuist overhandigde Annetje Fels-Kupferschmidt onderscheiding, hem uitgereikt door Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité.
Voor Schelvis, een van de weinige overlevenden van vernietigingskamp Sobibor, organiseerde het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies), Stichting Sobibor en het Nederlands Auschwitz Comité op de middag van zijn 90e verjaardag een bijeenkomst, die deels serieus, deels informeel van karakter was. Daarbij gaven ook de burgemeester van Amstelveen, de heer Jan van Zanen, en de voormalige staatssecretaris van VWS, mevrouw Jet Bussemaker, acte de présence.
Jules Schelvis in gesprek met Christophe Busch; foto: Carlo Huffener
Christophe Busch, die als student Holocaust- en Genocidestudies enkele jaren geleden een studiereis maakte met de Stichting Sobibor, waaraan ook door Schelvis werd deelgenomen, hield een voordracht over daderpsychologie. Daarna werd Schelvis toegesproken door het bestuur van de door hem opgerichte Stichting Sobibor. Hij werd niet alleen geroemd om zijn werklust en deskundigheid, maar ook om zijn vermogen afstand te nemen en anderen kansen te bieden.
De uitreiking van de Annetje Fels-Kupferschmidt onderscheiding, een door Jan Wolkers ontworpen kunstwerk in de vorm van een zandloper waar het zand niet doorloopt en de tijd dus stilstaat, kwam voor Schelvis als een volslagen verrassing. Deze onderscheiding, normaal gesproken verbonden aan de jaarlijkse ‘Nooit Meer Auschwitz Lezing’, draagt de naam van de in 2001 overleden erevoorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, Annetje Fels-Kupferschmidt. Schelvis mocht de onderscheiding in ontvangst nemen omdat hij zich op buitengewone wijze verdienstelijk heeft gemaakt voor het realiseren van de doelstellingen van het Nederlands Auschwitz Comité.
De bijeenkomst werd afgesloten met een feestelijke borrel en het bleef nog lang gezellig op het NIOD.
Voorzitter Jetje Manheim, Mirjam Huffener en Rozette Kats spreken de jarige toe
Jules Schelvis en de Stichting Sobibor
Het was dringen bij de microfoon toen Jules Schelvis door zijn eigen bestuursleden kon worden toegesproken. Mirjam Huffener mocht als eerste omdat zij hem het langste kent, zoals zij grapte. Met haar was hij een van de initiatiefnemers van het project Joodse kinderen in kamp Vught. Dit succesvolle educatiepakket dat drie jaar geleden officieel gepresenteerd werd kon daarmee tevens als dekmantel dienen voor de op die dag aan Schelvis uit te reiken koninklijke onderscheiding. Mirjam roemde vooral zijn vermogen zaken naar een hoger plan te tillen.
Foto: Carlo Huffener
Voorzitter Jetje Manheim liep de ontwikkeling van de Stichting Sobibor na en schetste de activiteiten die vanaf de oprichting in 1999 ontwikkeld zijn. Inmiddels verzorgen de zeven vrijwilligers waaruit het bestuur bestaat, onder aanvoering van adviseur Schelvis, veel jaarlijks terugkerende activiteiten, waarbij de Herdenkingsreis en de Studiereis zeer arbeidsintensief zijn.
Na de eerste jaren van opbouw verzocht Schelvis zelf om adviseur te kunnen zijn in plaats van bestuurslid, daarmee ruimte biedend aan het jonge bestuur om zowel de Stichting Sobibor te laten groeien als een persoonlijke groei te kunnen beleven. Zelf is Schelvis tot op de dag van vandaag actief en staat aan de vooravond van een belangrijke taak, nl. het houden van het ultieme requisitoir in het proces tegen Iwan Demjanjuk in München.
Toen was het Rozette Kats’ beurt te vertellen dat het levenswerk van Schelvis, bekendheid geven aan het voormalige vernietigingskamp Sobibor, het afgelopen jaar – mede door het proces tegen Iwan Demjanjuk – veel aandacht gekregen heeft.
Daarnaast ging zij in op de sterke vriendschapsband die zij en Schelvis onderhouden en die tot stand kwam tijdens de vele reizen die zij in binnen- en buitenland maakten als gastsprekers.
