Omdat we tijdens Covid verschillende reizen hebben moeten annuleren, zijn wij blij dat afgelopen mei opnieuw een Herdenkingsreis heeft plaatsgevonden. We kijken terug op een heel bijzondere reis. Dit had verschillende redenen. In de eerste plaats was de groep homogener in vergelijking met eerdere reizen. Als gevolg hiervan ontstond er binnen een dag al soort van groepsgevoel. Deelnemers, zelfs mensen die niet perse voor het concept groepsreis hadden gekozen, leken op het gemak. Eerste, tweede en zelfs derde generatie overlevenden en nabestaanden namen deel aan de reis. Zij vormden de meerderheid. Maar liefst vier deelnemers zijn als kind in de oorlog ‘weggegeven’ en zouden op die manier de Holocaust overleven. Hun ouders zijn in Sobibor vermoord. De oudste deelneemster is gelukkig nooit verder dan kamp Westerbork gekomen. Dit maakte de reis beladen. Voor ons als organisatoren is het vervolgens best spannend. Hoe gaat de reis verlopen? Hoe gaat men om met het gedeelde verleden? Al snel bleek dat de mensen elkaar ondersteunden.
Dan waren er de stenen. Verschillende mensen zijn specifiek meegegaan voor het leggen van ‘hun steen’. Door de nodige invloed van onze voorzitter Christine, was het namelijk voor het eerst in lange tijd mogelijk om stenen te leggen. Alles leek in kannen en kruiken totdat we op donderdag 18 mei bij het museum in Sobibor aankwamen. Ons werd verteld dat er een steen ontbrak. Dit veroorzaakte de nodige paniek, teleurstelling en stres bij zowel de organisatie als de deelnemers. Ze waren speciaal voor de steen meegekomen. Gelukkig was het ontbreken van de steen niet van invloed op de prachtige en emotionele herdenking op deze eerste dag in Sobibor. Ook het diner bij Agnieszka en Jan in Chelm was als vanouds. Ontlading, heerlijk eten en gezelligheid. Met de steen zou het de volgende dag gelukkig goed komen. Tegen een uur of vier werd het plaatje gebracht, gevolgd door een mooie persoonlijke herdenking.
Ook het educatieve aspect was deze reis anders. Dit kwam omdat er twee studenten van de Universiteit Utrecht deelnamen aan de reis. Een van hen had een Pools joodse achtergrond. Zijn opa had Treblinka overleefd. Het gaf nieuw elan aan de reis. De studenten ondersteunden de Engelstalige deelnemers en waren bovendien betrokken bij de tweede dag: het bezoek met de scholieren uit Lublin aan Sobibor.
Ook de docenten, Iwona en Johanna, zorgden voor een nieuw perspectief. Met de scholieren bezochten we een moerasachtig gebied. Het was een tot nog toe onbekende joodse begraafplaats. Anders en toch ook niet anders was het verhaal van Loek van Mourik. De afgelopen jaren is Loek mee geweest met de reis. Iedere keer spreekt Loek, na afloop van de herdenking op de tweede dag, met de Poolse scholieren. Hij vertelt hen zijn persoonlijk verhaal. Een zoektocht naar zijn eigen identiteit, zijn naam. Een jaarlijks bezoek aan ‘het graf’ van zijn moeder en zusjes. Dit jaar bleven ook alle Herdenkingsreis deelnemers staan om te luisteren naar het verhaal van Loek. Hoe bijzonder en voor sommigen herkenbaar.
Na een bezoek aan het Polin Museum in Warschau op de laatste dag, nadat we op de eerste dag het Jewish Historical Institute al hadden aangedaan, sloten we de reis op zaterdag af. Onderweg naar het vliegtuig werd het comité voor de reünie al samen gesteld, foto’s gedeeld en nadien nog veel berichten uitgewisseld. Een mooie reis en goede herinneringen.
Petra van den Boomgaard
In mei 2024 (22 t/m 25 mei) zal de Herdenkingsreis weer worden georganiseerd. U kunt zich opgeven voor deze reis via info@sobibor.org
